Alles wat u moet weten over eczeem op de benen en variceus eczeem: oorzaken, symptomen, effectieve behandelingen en preventieadvies voor een gezonde huid
Samenvatting
Variceus eczeem is net als atopische dermatitis een chronische inflammatoire huidaandoening. Het komt vooral voor op de benen van ouderen en wordt voornamelijk veroorzaakt door chronische veneuze insufficiëntie (in stadium C4 van een classificatie die door artsen wordt gebruikt).
Dit is een veel voorkomende aandoening die vaker voorkomt met het ouder worden. Het komt hoofdzakelijk voor bij vrouwen en kan een aanzienlijke impact hebben op de levenskwaliteit:
De hoofdoorzaak van variceus eczeem en chronische veneuze insufficiëntie is het falen van de veneuze kleppen (een ziekte die intrinsiek is aan het individu). Trauma aan de benen en diep-veneuze trombose (flebitis) zijn een minder vaak voorkomende oorzaak van spatadereczeem .
Veneuze insufficiëntie leidt tot veneuze hypertensie, wat veranderingen in de huid en onderhuidse weefsels teweegbrengt: de cellen die de binnenkant van de bloedvaten bekleden (endotheel) laten rode bloedcellen en moleculen door naar de omliggende weefsels.
Veneuze hypertensie brengt een ophoping van witte bloedcellen (leukocyten) in de bloedsomloop in de benen teweeg. Deze leukocyten hechten zich aan de aderen en kleppen. Ze vernietigen de cellen van het endotheel, de spieren en de aderwanden. Deze reactie beschadigt de wanden en kleppen van de aderen, wat leidt tot veneuze insufficiëntie.
Overmatige ophoping van ijzer uit rode bloedcellen in onderhuidse weefsels en pro-inflammatoire immuuncellen creëren ontstekingen die verantwoordelijk zijn voor de symptomen van variceus eczeem.
Variceus eczeem uit zich meestal op de benen in de vorm van huidvlekken kenmerkend voor eczeem. De binnenkant van de enkels wordt het vaakst getroffen. De eczeemsymptomen kunnen zich uitstrekken van de voet tot de knie; variceus eczeem ter hoogte van de dijen wordt niet waargenomen. Deze huidvlekken van variceus eczeem gaan gepaard met jeuk, een droge huid, roodheid, schilfers, verkleuring van de huid (hyperpigmentatie) en dikke huidvlekken (lichenificatie), ontstekingen en zweertjes. Jeuk kan leiden tot krabben, wat superinfecties kan veroorzaken.
Acuut variceus eczeem uit zich door acuut oedeem, pijn, huidvlekken en roodheid blaren, etter en blaasjes.
Chronisch variceus eczeem doet zich over het algemeen voor onder de vorm van hyperpigmentatie, roodheid en onduidelijk afgelijnde huidvlekken kenmerkend voor eczeem. Patiënten met de chronische vorm variceus eczeem kunnen acute opflakkeringsfasen ontwikkelen die zich uiten in een verergering van de symptomen van eczeem.
Door de aangetaste conditie van de huid zijn mensen met variceus eczeem bijzonder kwetsbaar voor oppervlakkige bacteriële infecties, meestal streptokokken (erysipelas) of dieperliggende infecties (cellulitis).
Chronische wonden op de enkels evenals zweren zijn moeilijk te genezen en behoeven speciale zorg.
Lipodermatosclerosis ontstaat als gevolg van chronische ontsteking en fibrose van de onderhuidse weefsels en resulteert in verdikking en verharding van de huid op de door eczeem aangetaste benen, wat vaak gepaard gaat met een bruinachtige pigmentatie. Het kan de benen het aspect van een ‘omgekeerde champagnefles’ geven; een taps toelopende vorm: dik bovenaan en het onderste deel smal en fibrotisch.
Een analyse van de medische voorgeschiedenis is de eerste stap in het stellen van de diagnose. Tot de risicofactoren behoren leeftijd boven de 50, vrouwelijk geslacht, zwangerschap, obesitas, contactdermatitis, langdurig zitten of staan, hart- en vaatziekten en nieraandoeningen, voorgeschiedenis van flebitis, familiegeschiedenis en verwondingen aan het been.
De arts onderzoekt de huid en kijkt naar symptomen zoals beenoedeem, spataderen, gevolgen van flebitis of andere veneuze aandoeningen.
Bij onduidelijkheid kan een Doppler-echografie van de benen uitgevoerd worden om de bloedstroom te beoordelen en terugstroom of eventuele obstructies op te sporen.
CT- en MRI-scans kunnen diepe aderverstoppingen opsporen.
Biopsieën kunnen helpen om de diagnose van variceus eczeem te kunnen stellen, waarbij ijzeroverbelasting, fibrose en leukocyteninfiltratie duidelijk worden. Ze zijn zelden aangewezen vanwege het risico op slechte genezing.
De behandeling moet doelgericht inwerken op veneuze aandoeningen, eczeemletsels en zweren.
Lichaamsbeweging, wandelen en de benen optillen zijn alleen effectief bij de milde vormen van eczeem. Compressietherapie met zwachtels of compressiekousen speelt een centrale rol in de behandeling. Het helpt veneuze hypertensie te verminderen.
Met zinkoxide of dermocorticoïden geïmpregneerde verbanden kunnen ook worden gebruikt om compressie te geven, wat ook de symptomen van eczeem behandelt (ontsteking en jeuk).
Huidverzorging voor variceus eczeem is gebaseerd op een zachte reiniging en het regelmatig aanbrengen van verzachtende crèmes om droogheid van de huid te behandelen en bijkomende problemen te voorkomen.
Zoals bij alle behandelingen eczeem tegen kunnen dermocorticoïden, indien kort en met tussenpozen gebruikt, verlichting geven bij huidirritatie en jeuk.
Topische calcineurineremmers zijn ook een optie, maar zijn niet aangewezen.
Lokale behandelingen voor eczeem op de benen1 2
Er zijn verschillende orale medicamenten verkrijgbaar:
Ter voorkoming van variceus eczeem moet actief omgegaan worden met aanpasbare risicofactoren, namelijk obesitas, een zittende leefstijl, langdurig staan, contactdermatitis en hart- en vaatziekten.
Enkele tips voor alledag en m.b.t. de leefstijl zijn belangrijk:
Hier zijn enkele hygiënetips voor alledag:
Regelmatig verzachtende crèmes aanbrengen, na het reinigen van de huid en wanneer de huid nog licht vochtig is. Kies voor crèmes met een eenvoudige formule, parfumvrij of zonder parabenen, om het risico op contacteczeem te vermijden.
Regelmatig op medische controle gaan om eventuele veneuze insufficiëntie snel te behandelen en de juiste voorzorgen te kunnen treffen.
Referenties:
1. Yosipovitch G, Nedorost ST, Silverberg JI, Friedman AJ, Canosa JM, Cha A. Stasis Dermatitis: An Overview of Its Clinical Presentation, Pathogenesis, and Management. Am J Clin Dermatol. 2023 Mar;24(2):275-286.
2. Wollenberg A and al. European guideline (EuroGuiDerm) on atopic eczema – part II: non-systemic treatments and treatment recommendations for special AE patient populations. J Eur Acad Dermatol Venereol. 2022 Nov;36(11):1904-1926.
